Zo zondag #21: Murat Isik

Gastcolumn door Murat Isik

Niet langer debutant

Iedere roman kent zijn eigen ontstaansgeschiedenis, mijn nieuwe roman Wees onzichtbaar is ontstaan in een periode van mijn leven waarin zich veel grote veranderingen aandienden. Vier jaar en drie maanden heb ik er in totaal aan gewerkt, in drie verschillende huizen (ik ben in die periode twee keer verhuisd) en naast mijn werk als jurist.

In Wees onzichtbaar ga ik terug naar de Bijlmer van de jaren tachtig en negentig en volg ik de strijd van het gezin Mutlu tegen een tirannieke vader. Net als de hoofdpersoon in het boek, Metin Mutlu, ben ik opgegroeid in de Bijlmer en heb ik de wijk langzaam zien veranderen van een groene oase -een moderne parkstad waar je woonde én recreëerde- in een getto dat steeds verder verloederde en overspoeld werd door hordes junks en criminaliteit.

De wijk verwordt in de roman tot een onveilige wereld, zoals Metins huis dat al was door zijn onvoorspelbare vader Harun, een werkloze communist die overdag thuis boeken van Marx en Lenin leest en zich ’s avonds in de stad bezat met zijn kameraden. Thuis heeft hij vaak woedeaanvallen en siddert het hele gezin. Als Metin als enige van zijn basisschool naar een middelbare school in een andere wijk gaat –een wijk vol rijtjeshuizen en mensen uit een hogere sociale klasse- verandert hij in een buitenbeentje dat gepest wordt en moeite heeft om aan te haken. Zijn school wordt daardoor ook een onveilige plek. En zo moet Metin op meerdere fronten een overlevingsstrijd leveren, net als zijn moeder en zus.

Om meteen maar de vraag te beantwoorden die iedereen na het lezen van het bovenstaande zal stellen: nee, Wees onzichtbaar is geen autobiografie, noch zijn het mijn memoires. Het is een roman, en de vader in het boek is niet mijn vader, maar een romanpersonage. Maar ik ken wel de pijn van de hoofdpersoon Metin en de strijd om je te ontworstelen aan je lot, ik weet hoe moeizaam een relatie met een vader als in het boek kan zijn, en hoe lastig het is om geen aansluiting te vinden op je middelbare school en om gepest te worden. En ik ken de Bijlmer, de mooie kanten van die ‘beruchte’ wijk, maar ook de rauwe kanten. In mijn roman heb ik niet alleen onderzocht hoe een vader zo kan handelen zoals de vader in het boek handelt, maar ook hoe het vooruitstrevende project dat de Bijlmer eens was zo kon verloederen en mislukken. De antwoorden hebben mij verrast.

Het idee voor de roman ontstond in maart 2012, vlak nadat ik de laatste drukproef met correcties van mijn debuut Verloren grond had ingeleverd bij mijn uitgever. Een paar uur later lag ik op een strandstoel in Gran Canaria, staarde een moment tevreden voor me uit, nam een slok van mijn gin-tonic en begon toen driftig aantekeningen te maken voor een roman die de werktitel ‘Bijlmerjaren’ kreeg, omdat ik terugging naar de Bijlmer van de jaren tachtig en negentig, de Bijlmer die ik zo goed uit mijn kinder- en tienerjaren. Al snel was ik weer terug in de groene en autovrije wijk vol betonnen reuzen en liep ik over de galerij van mijn flat Fleerde en keek ik uit over de toppen van de kastanje- en hazelnootbomen voor onze flat. Vele anekdotes drongen zich aan me op terwijl ik naar de opmerkelijk kalme oceaan staarde. Kleurrijke en tragische figuren uit mijn oude wijk, aan wie ik vele jaren niet had gedacht, verschenen plots voor mijn geestesoog en blokkeerden de voorjaarszon. En terwijl een lauwe oceaanwind verkoeling bood en me aanspoorde om verder te graven in de kist vol herinneringen, schreef ik verder.

Op 1 januari 2013 legde ik al mijn aantekeningen aan de kant en tikte ik de eerste woorden van het manuscript van Wees onzichtbaar op de oude HP-laptop waarop mijn debuut Verloren grond tot stand was gekomen. Maar het ding was inmiddels nog trager geworden en ratelde en kraakte alsof hij levensmoe was. Alleen het opstarten kostte hem al vijf minuten. Na een paar frustrerende schrijfmaanden, waarin ik naarstig op zoek was naar de juiste toon voor het verhaal, besloot ik over te stappen op een MacBook Pro, wat weer tot een onwelkome aanpassingsperiode leidde, want Apple-apparaten hebben een eigen identiteit, een dwingend karakter. Ze passen zich niet aan aan jou of de al bestaande besturingssystemen. Jij moet je aanpassen aan Apple.

Ik wist dat het een dik boek zou worden omdat het verhaal een lange periode beslaat, een periode waarin de hoofdpersonen veel meemaken, of beter gezegd: doorstaan, en de Bijlmer enorm verandert. Ik hield daarom rekening met een omvang van zo’n vier- tot vijfhonderd pagina’s. Maar de zinnen leken elkaar steeds meer voort te stuwen en ik begon steeds driftiger te tikken. De teller stopte uiteindelijk pas bij twaalfhonderd bladzijden, een omvang die me schrik aanjoeg en af en toe de adem ontnam. Maar het verhaal was in ieder geval verteld.

Goed, dat was de oerversie uit augustus 2015, niet de uiteindelijke versie, want die telt –na vlijtig snoeiwerk in meerdere uitputtende redigeerrondes en een paar ingrijpende wijzigingen in het verloop van het verhaal- 597 pagina’s. Vele bijpersonages zijn gesneuveld en zijpaden voor altijd overwoekerd. Ze moesten wijken voor het hoofdverhaal van het gezin Mutlu dat zich langzaam emancipeert en verzet begint te bieden tegen de vader.

Nu Wees onzichtbaar eindelijk is verschenen, ben ik niet langer een debutant, en dat voelt goed, want er is nu een tweede boek, er is een tweede stap gezet in wat een oeuvre moet worden. Maar het voelt nog beter om niet langer jurist te zijn: drie dagen voor de publicatie van mijn nieuwe roman, ben ik gestopt als jurist bij de gemeente Amsterdam. Ik ga nu fulltime schrijven, een ambitie die ik al vele jaren koester. Het wachten was op het juiste moment, het moment dat mijn boek uitkwam, maar ook tot een andere grote verandering formeel rond was en mijn vriendin Iris en ik de trotse eigenaar werden van een mooi en door groen omringd hoekhuis in Hoofddorp. Na vierendertig jaar heb ik -in mijn zoektocht naar meer rust en ruimte- Amsterdam verlaten. En het bevalt me uitstekend, in mijn nieuwe woonplaats.

Ik ga fulltime schrijven om me volledig te wijden aan het schrijverschap en niet opnieuw vier jaar aan een roman te werken. En ik wil mijn handen vrij hebben voor nog meer schrijfgerelateerde werkzaamheden. Na tien jaar het schrijven met juridisch werk gecombineerd te hebben, voelt het goed om niet langer een ‘dubbelleven’ te leiden en te mogen schrijven zonder de hinderlijke afleiding van het werken in een rumoerige kantoortuin omringd door uitpuilende juridische dossiers waarvan de termijn dreigt te verlopen. En het voelt goed om na al die jaren Metin Mutlu de wijde wereld in te sturen zodat hij niet meer onzichtbaar is, en zodat de Bijlmer van de jaren tachtig en negentig voor altijd voortleeft in mijn roman.

Murat Isik (1977) debuteerde in 2012 met de roman Verloren grond, die tot op heden tien drukken beleefde. Hij ontving er de Bronzen Uil Publieksprijs mee en werd genomineerd voor de Academica Literatuurprijs. Verloren grond werd vertaald in het Duits, Zweeds en Turks. Wees onzichtbaar is zijn tweede roman.

Eerdere afleveringen

Eva Kelder | Marijn Sikken | Steven de Jong | Auke Hulst | Henk van Straten | Frieda Mulisch | Robbert Welagen | Jeroen Windmeijer | Roderick Leeuwenhart | Tomer Pawlicki| Milou Klein Lankhorst | Carlo Groot